Zagadnienia związane z płcią, religią i tożsamością oraz wzrost populizmu i nacjonalizmu w Europie Środkowo-Wschodniej i Ameryce Łacińskiej

Silvii Gagliardi

„Prawo publiczne, (nie)ufność i sprzeciw”

 „Zagadnienia związane z płcią, religią i tożsamością oraz wzrost populizmu i nacjonalizmu w Europie Środkowo-Wschodniej oraz Ameryce Łacińskiej”

W kontekście konferencji ICON-S „Mundo” w 2021 r. na temat „Prawo publiczne, (nie)zaufanie i sprzeciw” członkowie finansowanego przez ERBN projektu FIAT zwołali panel i przewodniczyli mu, aby omówić „Zagadnienia związane z płcią, religią i tożsamością oraz wzrost populizmu i nacjonalizmu w Europie Środkowo-Wschodniej i Ameryce Łacińskiej”. Panel podjął próbę odpowiedzi na kluczowe pytanie: jaką rolę odgrywają dyskursy dotyczące płci, religii i tożsamości oraz reformy prawne w związku ze wzrostem populizmu i nacjonalizmu w tych dwóch regionach świata? Aby odpowiedzieć na to pytanie, panel miał na celu zbadanie punktów przecięcia pomiędzy populizmem:femonacjonizm, feministyczna polityka i religia w Europie Środkowo-Wschodniej (CEE). Panel postanowił także zbadać, w jaki sposób nacjonaliści (w tym femo- i etnonacjonaliści) oraz natywiści przyczyniają się do, utrwalają i uczestniczą w dyskursach Inni i skrajnie populistycznych narracjach skierowanych do mniejszości etnicznych, religijnych i seksualnych. Na koniec panel został poproszony o rozważenie wpływu dyskryminacji i/lub przestępstw z nienawiści na jednostki/grupy w Europie Środkowo-Wschodniej i Ameryce Łacińskiej, a także kryzysów społeczno-prawnych i politycznych wywołanych reformami wpływającymi na płeć, religię i tożsamość oraz ich globalne konsekwencje .

Przeciwko rosnącej obsesji na punkcie tak zwanej „ideologii gender” – której korzeni można doszukiwać się w jej konceptualizacji przez Watykan w latach 90.rola papieży w wynalezieniu komplementarności i wyklęciu przez Watykan płci'- panel przybliżył ruch antygenderowy, tzw „antygenderyzm”. Pierwszy artykuł został wygłoszony wspólnie przez Julię Roth (Uniwersytet w Bielefeld, Niemcy) i Ligię Fabris (Szkoła Prawa w Rio de Janeiro Fundacji Getulio Vargas). Tytuł artykułu brzmiał: „Wzorce kwestionowania praw kobiet i płci w Ameryce Łacińskiej: prawa osób trans w Brazylii jako przykładowy przypadek”. Artykuł ten rzucił światło na sposób, w jaki dyskurs na temat walk o prawa osób transpłciowych w Brazylii funkcjonuje jako przykładowy przypadek, który uzasadnia i pozwala nam zrozumieć kwestie istotne w toczących się globalnych kontestacjach praw kobiet i praw płci w szerszym ujęciu.

W artykule tym wyrzeźbiono zestaw „wzorce płciowania” co można obecnie zaobserwować w prawicowym dyskursie populistycznym. Należą do nich „etno-seksistowski”.projekcja seksizmu i homofobii na Innych, feministyczne sojusze kobiet i feministek z projektami prawicowymi czy sprzeciw wobec „ideologii gender”. Ten ostatni, postrzegany jako „kolonizacja ideologiczna', jest przedstawiane jako 'zagrożenie egzystencjalne” do nuklearnej, heteronormatywnej rodziny i (homogenicznego) narodu. Produkcja szeregu „paradoksy dynamiczne które są konstytutywne dla „Nowej Prawicy”, wzorce te pokazują, jak płeć i seksualność funkcjonują jako soczewka, pomost afektywny i arena obecnych walk o hegemonię w środowisku neoliberalnym. Jako przykładowy przypadek z Ameryki Łacińskiej, w artykule wykorzystano zbudowane w pierwszej części ramy analityczne do analizy dyskursu nt prawa trans* w Brazylii oraz zbadanie, co debata na temat praw osób trans* mówi nam o „negocjacjach i normatywnościach oraz hegemonicznej męskości i kobiecości”. 

Drugi referat wygłosiła Agnieszka Graff (Uniwersytet Warszawski) i nosił tytuł „Mobilizacja antygenderowa i prawicowy populizm, Europa Wschodnia i poza nią”. W artykule argumentowano, że ruch antygenderowy jest dobrze powiązanym w sieci zjawiskiem ponadnarodowym i globalnym ruchem przeciwstawnym przeciwko równości płci. W przeciwieństwie do wcześniejszych fal antyfeministycznego sprzeciwu, jak stwierdzono w artykule, ruch antygenderowy działa poprzez demonizowanie samej koncepcji płci: ideologię gender porównuje się do systemów totalitarnych i opisuje jako zagrożenie dla cywilizacji judeochrześcijańskiej. Kampanie antygenderowe rozpoczynają się jako interwencje w konkretne debaty polityczne dotyczące np. edukacji seksualnej, małżeństw osób tej samej płci, legalnej aborcji, rozwodów, praw osób transpłciowych oraz Konwencji Rady Europy o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet (Konwencja Stambulska). Nieustannie posługuje się ramą populistyczną: propagatorzy „ideologii gender” przedstawiani są jako skorumpowane elity, wrogowie zwykłego człowieka. Ułatwia to sojusze między podmiotami religijnymi i niereligijnymi. Chociaż zjawiska prawicowego populizmu i ruchu antygenderowego oddziałują na siebie i często nakładają się na siebie, w artykule argumentuje się, że są to odrębne podmioty. Na koniec w artykule zbadano historyczne źródła ruchu antygenderowego, jego kluczowe cele i strategie oraz synergię między fundamentalistami religijnymi a prawicowymi partiami populistycznymi. Wyjaśniło także, dlaczego Europa Wschodnia zajmuje szczególne miejsce w wyobraźni i strategii ruchu antygenderowego.

Trzeci referat został wygłoszony przez Dorotę Szelewę (University College Dublin) i skupiał się na:Dyskursy na temat płci, prawicowego populizmu i polityki rodzinnej na Węgrzech i w Polsce”. Wychodząc z perspektywy badań porównawczych nad płcią i polityką społeczną, w artykule przeanalizowano najnowsze reformy i dyskursy na temat ról płciowych, wprowadzone przez prawicowe, populistyczne rządy na Węgrzech i w Polsce. W artykule wyjaśniono, że w kontekście szybkiego niżu demograficznego, który miał miejsce w niemal wszystkich krajach Europy Wschodniej, kobiety zaczęto postrzegać przede wszystkim przez pryzmat ich funkcji reprodukcyjnych. Na Węgrzech zintensyfikowano politykę pronatalistyczną zapewniającą kobietom zachęty finansowe do posiadania większej liczby dzieci pod hasłami „rewolucji demograficznej klasy średniej”, przy jednoczesnym obwinianiu kobiet za spadający współczynnik dzietności. W Polsce, sprzymierzonej z Kościołem katolickim, nowy rząd otwarcie atakował pojęcie płci, pomagał we wprowadzeniu niemal całkowitego zakazu aborcji, jednocześnie mocno inwestując w politykę rodzinną. W artykule tym argumentowano, że rozwój ten można interpretować jako odbudowę i wzmocnienie tożsamości narodowej, wykorzystując ramy nacjonalizmu uwarunkowanego płcią Yuvala-Davisa.

Stwierdzono podobieństwa i wzorce w sposobie, w jaki ruch antygenderowy na całym świecie gromadzi się przeciwko sprawiedliwości płci, prawom kobiet i mniejszości seksualnych, w tym ich prawom, między innymi do niedyskryminacji i równości w prawie i praktyce, ich zdrowiu seksualnemu i reprodukcyjnemu praw człowieka i ich prawa do nietykalności cielesnej, żeby wymienić tylko kilka. Panel zidentyfikował niektórych „zwykłych podejrzanych” jako „wrogów ludu” i zwolenników „nienormalnych praktyk”, które są sprzeczne z „prawami Boga i ludzi”. Te inny do agentów zakłócania tradycyjnych obyczajów i wartości społecznych zaliczali się m.in. komuniści, imigranci, osoby LGBTI, feministki, muzułmanie i zagraniczni agenci; wydają się jednak różnić w zależności od kontekstu, w zależności od narracji politycznych i społecznych oraz potrzeb elit wykorzystujących je do swoich konkretnych celów. Z dyskusji prowadzonych w ramach panelu wynikało, że argumenty dotyczące ochrony dzieci i kobiet są wykorzystywane jako pretekst do ograniczenia lub zakazania rozpowszechniania i stosowania włączającej i niedyskryminacyjnej edukacji seksualnej w szkołach pod hasłem ochrony społeczeństwa przed pedofilami i innymi „ zboczeni' ludzie. Charakteryzując „ideologię gender” jako „ideologię gender”zagrożenie egzystencjalne” chwila 'fetyszyzm płodnościrodzina odgrywa kluczową rolę w sercu projektu politycznego, jakim jest „antygenderyzm.